در دنیای دور و بر ما، اتفاقات بد زیادی می‌افتد و واقعاً جای تامل دارد که دانستن این همه اطلاعات ناگوار، به چه کارمان می آید که باید از آنها آگاه بود!
این «اتفاقات بد» شامل جنایات، قحطی، گرسنگی، جنگ، خشونت، ناآرامی‌های سیاسی، بی‌عدالتی و.. است. از طرفی رسانه‌ها، فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، تمایل سیری ناپذیری برای احساسی کردن اخبار خود داشته و صرف نظر از کم بودن احتمال وقوع، آنها را پررنگ می سازند و با هیجانی کردن داستان خبر، از هر موقعیتی در جهت جلب توجه مخاطبین، سودجویی و گاهاً ایجاد رعب و وحشت استفاده میکنند.

 سوال مهم این است که :
از بین هزاران هزار گزاره خبری که در یکماه گذشته خوانده یا شنیده‌اید، کدامیک از آنها توانسته است در تصمیم بهتر برای امور مهم و تاثیرگذار زندگی یا مثلا کسب ‌و کار بهترتان، نقش داشته باشد و دردی از شما دوا کند!

براستی اخبار با ذهن ما چه می کند؟
وقتی غذایی پرحجم و متضاد، سیستم گوارش انسان را بهم میریزد، این حجم هله‌هوله‌های خبری نیز ذهن و مغر آدمی را از هم گسیخته میکند!
بی تردید، شکل و محتوای هر خبری، بر سلامت روانی ما تاثیرگذار است. تاثیرات مستقیم بر روحیه ما و در نتیجه، تفکر و رفتار ما تغییر میکند.
تکرار روزانه اخبار، بویژه درباره موضوعات و وقایعی که امکان اثرگذاری از طرف فرد بر روی آن نیست، بالاخره او را منفعل میکند. این اخبار چنان فرد را تحت فشار می گذارد که در نهایت، دچار یک جهان‌بینی بدبینانه، بی‌احساس، نیشدار و جبری میشود!

    همراه با حالاتی چون:
▫️افزایش هیجانات کاذب
▫️قضاوت های سطحی و ناصحیح
▫️دوری از دنیای واقعی و انزواطلبی
▫️فاجعه سازی و بزرگنمایی از وقایع
▫️خلاصه‌خوانی و بی‌توجهی به مطالب عمیق و در نهایت «کم عمق شدن اندیشه‌ها»
▫️تاثیر پذیری افراطی از اطلاعات ارسالی از منبع خبر
▫️افزایش امکان ابتلا به برخی از مشکلات روانپزشکی چون: ترس،اضطراب،افسردگی و پرخاشگری
▫️تحریک مفرط مغز و ترشح مواد بیوشیمایی که در نهایت موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن میشود.به عبارتی، بدن همیشه خود را در وضعیت استرس مزمن احساس میکند.

    چه باید کرد؟
▫️انتخاب آگاهانه خبر و پرهیز از دانلود هر بسته صوتی یا تصویری
▫️مدیریت زمان حضور در فضای مجازی
▫️توجه به فعالیت های هدفمند در دنیای واقعی (بویژه : فعالیتهای ورزشی، هنری و اجتماعی)

   بشدت مراقب اعتیاد خبری باشید.

«عنوان سازی» یکی از مهمترین و در عین حال موثرترین روش های رسانه ای برای تاثیر مشخص بر مخاطب است. با این روش رسانه می تواند به صورت هدفمند مفهوم موردنظر خود را در ذهن مخاطب ایجاد و ضمن تکرار، آن را در ذهن نهادینه سازد.

آنچه در این روش رخ می دهد هدف گیری ضمیرناخودآگاه مخاطب است. در عنوان سازی، رسانه با استفاده از کلماتی با مفاهیم نزدیک بهم اما متفاوت در معنا، وارد عمل می شود و مخاطب بدون در نظر گرفتن بار معنایی متفاوت واژه ها، تحت تاثیر آنها قرار می گیرد. در اختتامیه جشنواره فیلم فجر ابراهیم حاتمی کیا اشاره ای به این روش رسانه ای داشت و القای عناوینی مثل ارگان و … برای یک فیلم را استفاده از همین روش رسانه ای برای اثرگذاری بر ذهن مخاطب خواند.

به کلمات زیر دقت کنید و ببینید که به ظاهر همه آنها یک معنا دارند درحالی که در واقع بار معنایی و روانی هر کدام از کلمات با دیگری تفاوت دارد. همین عنوان سازی باعث می شود ما فردی را شهید اما بی بی سی کشته بخواند. همین روش باعث می شود ما برخی را منتقد اما رسانه هایی آنها را معترض بنامند. در ظاهر برای مخاطب هر دو اینها یکی است اما در عمل با یکدیگر فرق دارند.

✳️رزمنده ـ جنگجو ـ مبارز
✳️دولت ـ نظام ـ رژیم ـحکومت ــ حاکمیت
✳️واکنش ـ تلافي ـ دفاع
✳️عدم احراز صلاحیت ـ رد صلاحيت
✳️سانسورـ تحريف
✳️معترض ـ آشوبگر
✳️فرار ـ عقب نشيني
✳️اعتصاب ـ تحصن ـ تجمع ـ راهپیمایی ـ تظاهرات
✳️هلاکت ـ مرگ ـ وفات ـ شهادت
و……

واژه ها در اخبار، بی دلیل انتخاب نمی شوند. هر واژه بر روی مخاطب اثر خاص خود را دارد. حواسمان به واژه ها باشد.

همه ما روزانه بارها به گوشی‌مان سرک می‌کشیم و به جای زنگ زدن و پیامک فرستادن، از پیام‌رسان‌ها استفاده می‌کنیم اما گاهی نکات بسیار ساده‌ای را رعایت نمی‌کنیم و اسباب رنجش خودمان و دیگران فراهم می‌آید.

در این مورد صدها نکته می‌شود نوشت اما عجالتاً این ده نکته پایه را مرور کنیم :

1️- اگر کسی یک بار خیلی زود پیام ما را دید و جواب داد به این معنی نیست که همیشه بیکار است و روی گوشی خوابیده و از این به بعد موظف است خیلی زود جواب بدهد و اگر دیر جواب بدهد به ما بی‌احترامی کرده است.

2️- ما از حال روحی کسی که آن‌طرف خط است خبر نداریم، وقتی پیام می‌دهیم نمی‌دانیم او در چه شرایطی است، انتظار نداشته باشیم آدم‌ها همیشه شاد و خوش‌مشرب باشند. خود ما مگر همیشه حوصله دیگران را داریم؟

3️- اگر پیام صوتی کاری می‌دهیم کوتاه و گویا باشد. کمتر کسی حوصله گوش دادن به یک پیام چند دقیقه‌ای دارد برای همین روی دور تند می‌گذارد و «لحن» که بخش بزرگی از پیام را تشکیل می‌دهد از بین می‌رود.-

4️- از ارسال پیام‌های کیلویی، صبح و ظهر و شب به خیرهای کلیشه‌ای با دسته گل و ایموجی خودداری کنیم. اگر کسی برایمان مهم است چند کلمه تایپ کنیم یا پیام صوتی بفرستیم.

5️- اگر به تازگی از کسی شماره گرفته‌ایم دلیل نمی‌شود که انتظار داشته باشیم در تمام پیام‌رسان‌ها تمام پیام‌های فورواردی ما را ببیند و بخواند و واکنش نشان دهد. ارسال بیش از حد پیام لزوماً دوستی‌ها را عمیق نمی‌کند.

6️- از فوروارد اخبار و عکس و کلیپ برای دیگران خودداری کنیم. الان تقریباً همه به اخبار دسترسی دارند مگر اینکه مورد خاص و ویژه‌ای باشد که طرف مقابل حتماً باید ببیند.

7️- اگر پیام را تایپ می‌کنیم و متن طولانی است، از شماره‌گذاری، ایموجی و سایر ابزارها استفاده کنیم تا ملال‌آور نباشد. پلکان بلند هر ساختمانی حتماً چند پاگرد برای چاق کردن نفس دارد.

8️- حواس‌مان باشد که پیام‌های ما به ویژه آن‌ها که کاری هستند ممکن است توسط طرف مقابل برای نفر سومی ارسال شود. حتی در پیام دادن دوستانه وقتی پشت سر نفر دیگری حرف می‌زنیم این یک سند است و ممکن است دست آن نفر برسد. حتی اگر تیک سوم وجود ندارد، همیشه فکر کنیم که نفر سومی ممکن است پیام ما را ببیند.

9️- هر کدام از ما روزانه دهها و صدها پیام دریافت می‌کنیم. پیام‌رسان‌ها جوری طراحی شده‌اند که وقتی پیام کسی را دریافت می‌کنیم و نمی‌بینیم ممکن است زیر پیام‌های تازه قرار بگیرد و به اعماق برود و از جلوی چشم دور شود.

گاهی این اتفاق برای خودمان هم می‌افتد به همین دلیل اگر کسی پیام ما را نمی‌بیند دلیلش این نیست که در «اولویت» او قرار نداریم و دوستمان ندارد و برایش مهم نیستیم و …. گاهی اتفاق است. پیش می‌آید.

10- لحن پیام را رعایت کنیم. «صبحت به خیر خوبی؟ چطوری؟» با «صبح‌تان به خیر حال شما خوب است؟» در معنی یکی است اما در لحن بسیار تفاوت دارد. اولی نشانه دوستی و صمیمیت است و دومی رسمی بودن.

بسیاری اوقات همین واژه‌های ساده باعث اختلافات عمیق خانوادگی و سوءتفاهم‌های بسیار شده است.

یکی از بزرگترین اشتباهات والدین، استفاده از موبایل برای سرگرم کردن کودک و غذا دادن به اوست. با این ترفند، شاید کودک شما غذای بیشتری بخورد؛ اما چیزی از غذا و طعم و مزه های مختلف نمی فهمد. البته چون نتایج آن بعد از چندین سال در رفتار کودک ظاهر می شود والدین و اطرافیان چندان حساسیتی از خود نشان نمی دهند. کم کم ذهن کودک شرطی شده و فقط وقتی غذا می خورد که با موبایل بازی کند یا تلویزیون تماشا کند. البته داستان به اینجا ختم نمی شود و کودک ناخودآگاه کم تحرک شده و عوارضی مانند چاقی یا اختلال تغذیه پیدا می کند.

ميل غريزی انسان به گفتگو و ابراز وجود، شايد يكی از دلايل مهم انباشتگی اطلاعات در فضای مجازی است. گفتگو كردن؛ روشی مهم و كارآمد برای تخليه روانی و رهايی از ناراحتی است.رشد سريع گروه ها و تالارهای گفتگو، بيانگر وجود نوعی نياز به ارتباط در فضايی است كه این امكان را به افراد مي دهد تا ضمن بيان دغدغه ها، علائق و تجربيات خود، در خصوص تجربيات افراد ديگری كه گاهاً ناشناس نيز هستند، اطلاعاتی را كسب كنند.

دنیای مجازی فضایی برای ناخودآگاه فرد ایجاد می کند تا تمایلات، تعارضات و دغدغه های خویش را در قالب نوشته، عکس و استیکرها، بروز دهد و بنابراین باید مراقب این ترواش بی مهابای ناخودآگاه بود!متاسفانه چت كردن، مشاركت مجازی را جایگزین مشارکت های عاطفی، خانوادگی، سياسی و معاشرت رو در روی اجتماعی كرده و نوعی رابطه غير حقيقی را بر فضای مناسبات ميان افراد حاكم كرده است. كه اين امر پيامدهايی چون كاهش سرمايه های اجتماعی، انزوا و بريدگی از مشاركت های محسوس و عينی را در بر داشته است.

 برای انتقال مناسب پیام در دنیای مجازی چه نکاتی را باید مد نظر داشت :
 کلام برای “منعقد شدن” به عناصر: زمان، موقعیت، شخص، شکل و محتوی سخن، صوت، لحن، تماس چشمی(بویژه)، زبان بدن و گفتگوی چهره به چهره نیاز دارد.

بهترین حالت برای “انعقاد کلام” این چنین است:
انتخاب زمان مناسب
لحاظ موقعیتی بجا و سنجیده
گوینده آگاه به موضوع با بیان شیوا، سخن صحیح و در جریان گفتگویی پویا و البته کوتاه.

ماهیت دنیای مجازی، بصورتی است که اصولاً شکل گیری این پیوستار، امکان پذیر نیست!بنابراین؛بحث و جدل و مناظره در چنین فضایی ( که اصولاً در شرایط گفتگوی دنیای واقعی، امکان پذیر است) کاری است بدون نتیجه! که عموماً باعث دلخوری و رنجش افراد می شود.

ساختار دنیای چت موبایل، جایی است برای پست ها، صوت، فیلم و کلیپ های کوتاه و اشاره به لینک و مآخذ مطالب عمیق تر و بلندتر. همچنین کاربرد مناسبی دارد برای تبلیغ و اطلاع رسانی و تبادل لینک های سودمند. در دنیای مجازی حداکثر تمرکز آدمی، به اشارت و لمس انگشت یکی از دستان مان است! یعنی: سرعت بالا، سیالی و زمان محدود و بنابراین مطالب کوتاه بهتر پاسخ می دهد.

 همچون دنیای واقعی “مدیریت زمان” یک ضرورت برای فضای مجازی ست.متاسفانه اکثر کاربران در طول شبانه روز و در هر موقعیتی مطلب خود را بارگذاری میکنند! در حالیکه کسی در رختخواب است! فردی دیگر در پشت میز کار، آقایی در حال رانندگی! و خانمی در کنار خانواده، همه در کلافی در هم تنیده به بحث و جدل و گفتگو مشغولند!غافل از آنکه هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد..! در فضای مجازی در عرض ثانیه ای، هزاران مطلب بی سند و مدرک در حال پخش است و کسی هم مسئولیت آنرا قبول نمی کند!مراقب باشیم ما نیز به اشاعه بیشتر “شایعه” دامن نزنیم!

 شکل و محتوی پست های دنیای مجازی، منجر به یک ادراک منسجم و مفهوم از موضوع نمی‌شود.بلکه مجموعه‌ای از مطالب مجزا و ناهماهنگ در کنار یکدیگر قرار می‌گیرد که نمی‌تواند دید کلی فراگیر و علمی را به کاربران بدهد و در این مورد مطلقا با “کتاب” قابل مقایسه نیست.گاهی سکوت در گروه، بهترین شکل پاسخ است.گاهی لازم است که خود را در شرایط گوینده یا نویسنده گذاشت تا با همدلی گفتگو ادامه یابد.یاد بگیریم که در مورد هر موضوعی اظهارنظر نباید کرد و ارائه نظر و پست قاعدتاً بر اساس نظر کارشناسی باشد.

برخی چالش های گفتگوهای مجازی عبارتند از:
- وجود اطلاعات غلط و گمراه کننده.
- اعتیاد آوری.
- عدم تحرک و بروز مشکلات جسمی و روانی.
- بروز هیجانات زیاد و استرس ناشی از آن.
- بی حوصلگی و اشکالات اجتماعی ناشی از ضعف تعامل با افراد در جامعه.
- سرعت بالای دنیای دیجیتال بطور کلی سبب گردیده است تا تمرکز و اندیشه ژرف در افراد دچار نقصان شود.
- تشدید پرخاشگری.
- فرو رفتن در دنیای مجازی و فاصله گرفتن با دنیای واقعی و طبیعت.

 در دنیای امروز که عصر ارتباطات نام گرفته است، رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی به واسطه سرعت، تداوم و وسعت جهانی به مثابه جزء لاینفک ارتباطات اجتماعی در نظر گرفته می شود؛ به گونه ای که تصور دنیای بدون رسانه برای ما غیر ممکن است. تحولات عظیم در حوزه فناوری های نوین ارتباطی و صنایع اطلاعاتی، فرصت و تهدیدات متعدد را در پی داشته است که در این گزارش به تبیین تعدادی از آسیب ها و تهدیدات فضای مجازی در عرصه فرهنگی و اجتماعی می پردازیم. این آسیب ها و تهدیدات عبارت است از:

ایجاد تغییر در حوزه فرهنگی و سبک زندگی
کارشناسان معتقدند که ابزارهای ارتباطی اگر چه انسان ها را وارد فضای اجتماعی بزرگتری در محیط مجازی می کند و ارتباطات آنها را توسعه می دهد، اما در عمل و در زندگی واقعی، مواجه با یک نوع «تفرّد» و کاهش مسئولیت اجتماعی در بین مردم به خصوص جوانان هستیم. این اتفاق از سوی دیگر باعث ایجاد گسست در تداوم تربیت سنتی و خانوادگی جامعه می شود که در آینده می تواند چالش های هویتی به وجود بیاورد و یا ابزاری برای تخریب و نفوذ فرهنگی در دست نظام سلطه قرار گیرند و فرهنگ های بومی را در معرض نابودی قرار دهد.

تخریب چهره و شخصیت های معروف و تاثیرگذار
امروزه به جهت عدم کنترل و عدم مسئولیت پذیری کاربران فضای مجازی مشاهده می شود که با تولید و پخش شایعات مختلف، به راحتی کمپین هایی علیه شخصیت های مورد اعتماد جامعه در حوزه های مختلف راه اندازی و باعث تخریب چهره آنها می شود و همین طور این اتفاق در حوزه های اقتصادی باعث تحریم مصرف یک کالای خاص می شود که اهداف پشت پرده آن غالبا بر مبلغان کمپین ها پوشیده است و افراد عادی بدون تحقیق و اطلاع از صحت آنها را بازنشر می کنند.

تقویت عصبیت های بیجای قومی و قبیله ای
در این زمینه باید گفت به طور معمول اجتماعات قومی چه در قالب مجازی و چه به صورت واقعی به همبستگی های قومی منجر می شود و روح جمعی در میان اعضای شبکه ایجاد می کند. ولی چنانچه عصبیت های قومی در قالب فضای مجازی و شبکه های اجتماعی افزایش یابد، می تواند هویت ملی را کمرنگ و متاثر از هویت قومی سازد. گاه اجتماعی قومی می تواند به دلیل مطالبی که ممکن است یک سویه و به حمایت از قومیتی خاص مورد بحث قرار گیرد باعث اختلافات قومی و شکاف قومیت های مختلف با یکدیگر شود. علاوه بر این با توجه به باز بودن شبکه های اجتماعی، گروه های بیگانه می توانند با نفوذی سازمان یافته به درون این شبکه ها، مطالبات و خواسته های اقوام را هدایت کنند. حتی به راحتی می توانند به اختلافات درونی قومیت ها دامن بزنند و باعث تفرقه و واگرایی آنها از یکدیگر شوند.

به خطر افتادن حریم خصوصی و حقوق افراد جامعه
متاسفانه در سال های اخیر که مواجه با رواج بی رویه و بدون تعهد بسیاری از کاربران در عرصه فضای مجازی هستیم، بسیاری از مواقع دیده می شود که حریم خصوصی افراد مورد هجمه ودستبرد قرار می گیرد و آبرو و حیثیت افراد به راحتی مورد خدشه قرار می گیرد. این اتفاق علاوه بر تبعات بسیار شدید در زندگی فردی افراد جامعه، یک نوع ناامنی و ترس را در روابط اجتماعی افراد عادی به وجود آورده و بی اعتمادی جمعی را گسترش می دهد.

وقوع جرایم مالی و کلاهبرداری های کلان در فضای مجازی
در این خصوص می توان به ظهور جرائم رایانه ای، کلاهبرداری های کلان از طریق شبکه های مجازی، فروش مواد مخدر و غیره اشاره کرد. رواج جرایم مربوط با ابزارهای الکترونیکی به اندازه ای گسترده شده است که نیروی انتظامی برای مقابله با آن اقدام به تشکیل واحد ویژه ای تحت عنوان پلیس فتا کرده است و دادستانی تهران، دادسرای ویژه ای برای رسیدگی به جرایم رایانه ای تشکیل داده است.

چنانچه ملاحظه می شود در کنار فرصت های متعدد فضای مجازی، آسیب ها و تهدیدات فراوانی را می توان برای فضای مجازی برشمرد؛ لذا باید گفت چنانچه کنترل و مدیریت صحیحی در فضای مجازی داشته باشیم، در این صورت است که فرصت های زیادی برای ما به ارمغان خواهد داشت و راه رشد و توسعه را در تمام زمینه ها تسریع خواهد کرد و بالعکس در صورت عدم مهار و رها شدگی این فضا، دچار آسیب های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی خواهیم شد که به برخی از آنها در این گزارش اشاره شد و این آسیب ها تنها بخشی از تهدیدات ناشی از ول بودن فضای مجازی است و در سطح کلان حتی می توان حاکمیت سیاسی یک کشور را به مخاطره اندازد.