اگر بخواهیم بدانیم در عصر دیجیتال جزو با سوادان محسوب می شویم یا خیر، ابتدا باید تعریف کوتاهی از سواد داشته باشیم :

سواد در مختصرترین تعریف توانائی خواندن و نوشتن است و لذا هر کس که در هر سطحی، قادر به خواندن و نوشتن متنی باشد می توان او را در سطحی از با سوادی ارزیابی و قرار داد. اما در عصر اطلاعات و رسانه، این تعریف از سواد هرچند لازم ولی کافی نیست؛ در دنیای دیجیتال امروز سواد در مفهومی جدید و نیازمند به ارائه ی تعریف گسترده‌تری در بعد رسانه ای است که بسیار فراتر از توانایی خواندن و نوشتن و مبتنی بر قابلیت ها و مهارت های دیگری است.

 سواد رسانه‌ای علاوه بر توانایی معمول در سواد سنتی، توانایی تحلیل و ارزشیابی پیام‌ها و قدرت تولید و انتقال اطلاعات به دیگران در قالب‌های مختلف و با ابزار گوناگون را در انسان پدید می‌آورد. این‌گونه از سواد؛ با توانمند کردن انسان بر درک نحوه‌ی کار رسانه‌ها و نحوه‌ی معنی‌سازی آنها، ماهیت و اهداف تولید پیام رسانه‌ها و تأثیرات و تکنیک‌های رسانه‌های گوناگون، او را از مصرف‌کنندگی صرف خارج کرده و در برابر اثرات رسانه‌ها مقاوم می‌سازد.

سواد رسانه‌ای در کنار آموختن خواندن ظاهر پیام‌های رسانه‌ای از رسانه‌های مختلف، می‌کوشد خواندن سطرهای نانوشتۀ رسانه‌های نوشتاری، تماشای پلان‌های به نمایش درنیامده و یا شنیدن صداهای پخش‌نشده از رسانه‌های الکترونیک را به مخاطبان بیاموزد.

در واقع، سواد رسانه ای بر خلاف تصور عوام، مقابله با رسانه ها نبوده و بلکه مدیریت محتوا و توانایی شناسایی سودمند ترین پیام ها و مناسب ترین آنهاست. بدین منظور کاربر و استفاده کننده از رسانه باید فعالانه در میان خیل ابزارهای رسانه ای و شبکه ها دست به گزینش رسانه ی مطلوب و انتخاب بهترین پیام بزند و لذا لازم است قبل از مراجعه به رسانه ای از ماهیت و کارکرد آن رسانه آگاهی گافی داشته باشد.

 کاربران همواره باید به عنوان کنشگری فعال، مهارت و توانایی های دیگری همچون ماهیت و کارکرد رسانه، انگیزه سنجی صاحبان رسانه، تحلیل روابط علی و معلولی در پیام و گزارش های دریافتی و توانایی تشخیص و شناسایی تحریف ها،کلیشه سازی ها، تفکیک و تحلیل تبلیغات و نقد هر یک را بخوبی کسب کنند و همواره با درک شناخت نیاز خود از خود سوال کنند که:  از میان انبوه رسانه ها و شبکه های خبری و اطلاعاتی و نیز انبوه محتواهای تولید شده، کدامیک را برگزینند تا بیشترین منفعت و سودآوری را در راستای پاسخگویی به نیازشان، برای آن‌ها رقم زند.

حال با این تعاریف در عصر دیجیتال کدام یک از ما حقیقتاً با سوادیم؟!

 نامه صدها دانشمند و شخصیت جهانی : توسعه هوش مصنوعی را متوقف کنید

صدها دانشمند از دنیای فن‌آوری و چهره‌های دانشگاهی و با جمع‌آوری امضا خواستار متوقف شدن توسعه هوش مصنوعی شدند.

چهره‌های آشنایی مانند ایلان ماسک، استیو وزنیاک بنیان‌گذار اپل و یووال نوح هراری مورخ و فیلسوف سرشناس جزو امضاکنندگان این نامه هستند و نسبت به خطرات هوش مصنوعی برای نوع بشر هشدار داده اند.

در نامه مخالفت با توسعه هوش مصنوعی خوداشتغالی و افزایش اطلاعات نادرست به‌عنوان دو مورد از نگرانی‌های اصلی پیرامون فناوری‌های هوش مصنوعی بر شمرده شده است.

در این نامه تاکید شده است که توسعه تکنولوژی هوش مصنوعی چت بات “open _AL” و چت جی بی تی ـ4 ” GPT 4 باید قابل اثبات و توجیه برای مردم باشد.

در ادامه این نامه آمده است: اگر چنین توقفی به سرعت عملی نشود، دولت‌ها باید وارد عمل شده و روند پروژه‌های هوش مصنوعی را به حالت تعلیق در آورند.

دولت دانمارک قصد دارد با افزایش محدودیت سنی جمع‌آوری داده‌های شخصی کاربران به ۱۵ تا ۱۶ سال مانع انباشت حجم عظیم اطلاعات کودکان و نوجوانان در اختیار پلتفرم‌ها شود. غول‌های فناوری مانند گوگل، اسنپ چت و متا پس از نهایی شدن طرح، باید برای استفاده از داده‌های کودکان از والدین آن‌ها رضایت بگیرند.

وزارت صنعت، کسب‌و‌کار و امور مالی دانمارک در بیانیه‌ای اعلام کرد که همچنین به دنبال ارائه اقدامات تأیید سن در وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها هستند تا مانع تماشای محتوای حساس مانند محتوای هرزه‌نگاری و خشونت‌آمیز توسط کودکان شوند.

برخی کشورهای اروپایی، از مجارستان گرفته تا لیتوانی و هلند نیز تصویب قوانین مشابهی را در دستور کار دارند .

در سینمای هالیوود بسیار با خانواده هایی مواجه می شویم که با فرزندانشان علل خصوص نوجوانشان در تقابل هستند و با او مخالفت می کنند. عموما هم حق با فرزند خانواده است نه والدین

مثل انیمیشن دلیر که مادر خانواده مخالفت های سخت گیرانه داره و پدر هم کلا در جریان نیست . آخرش هم مادر  اصلاح میشه و حق با دختر خانواده است … یا انیمیشن قرمز شدن که مادر عقده های خودش را روی دخترش پیاده می کند و دخترش هیچ وقت هرکاری هم که بکند برای او کافی نیست… یا انیمیشن انکانتو که نوه ها و فرزندان در خفقان و اجبار مادر بزرگ زندگی می کنند.

والدین خیر فرزندانشان را می خواهند و مخالفت هایشان هم در جهت خیر خواهی و پیشرفت فرزندانشان است. اما سینما چه القا می کند؟ یک مشت پیر سنتی افراطی که مانع پیشرفت فرزندانشان هستند. که مخالفت هایشان عموما با اغراق همراه است تا مخاطب طرف آنها را نگیرد.

دولت اقلیم کردستان عراق از افتتاح قریب الوقوع دو مرکز هوش مصنوعی در این منطقه توسط تعدادی از شرکت‌های سرمایه گذاری آمریکایی خبر داد.

معصومه نصیری ـ دبیرکل باشگاه مدیریت رسانه و توسعه سواد رسانه ای یونسکو ایران

در عصر حاضر، رسانه خلق معنا می کند؛ رسانه می تواند ضمن زدایش معانی قبلی، با تولید معانی جدید، هویت زایی و هویت زدایی کرده و تحریف گونه خالق سبک های جدید زندگی باشد که این سبک ها، شیوه هایی گاها مغایر با فرهنگ جوامع را با خود به همراه دارند. بنابراین رسانه ها امروز نه تنها معنا می‌سازند، بلکه معنای پیشین را هدایت میکنند و حتی تغییر میدهند.

از سوی دیگر این ابزار تعیین کننده در هزاره سوم، می تواند با بن بست نمایی و ناامیدسازی افکار عمومی، ضمن کاهش عزت نفس ملی، منجر به عقبگرد جوامع نیز شده و بی حسی عمومی نسبت به آینده مطلوب را برای کشورها رقم بزند. احساسی که در صورت عدم مدیریت، می تواند منجر به کرختی جمعی، از کار افتادگی عصب های حسی جامعه و شکستن مقاومت ذهنی افکار عمومی شده و راه را برای غلبه و استحاله فرهنگی و سیاسی فراهم سازد. دقیقا در صورت توفیق چنین وضعیتی افکار عمومی خواسته یا ناخواسته علیه خود اقدام کرده و سیستم ایمنی کشور دچار خوددرگیری می شود.

برای مقابله و خنثی سازی با این کارکرد مهندسی شده رسانه ها، فعالان رسانه ای و مسوولان به این دهگانه توجه کنند:

1- روایت گر باشیم؛ باید نسبت به خنثی سازی نبردهای مختلف دشمن علیه افکار عمومی فعالیت به هنگام داشته باشیم. دیر، اشتباه و مخدوش روایت کردن، خطایی راهبردی است.

2- جامعه را واکسینه کنیم؛ تمام ارکان جامعه (مردم، مسوولان و رسانه ها) باید به سواد رسانه ای مجهز شوند. سواد رسانه ای را از پز و شعار به ضرورتی غیر قابل چشم پوشی تبدیل کنیم.

3- خبر بد دیگر نباید خبر خوب باشد!؛ خط خبری رسانه ها باید بر روی ارزش های خبری امیدآفرین متمرکز شود.

4- سرباز دشمن نباشیم؛ مسوولان مختلف خواسته یا ناخواسته با بی تدبیری رسانه ای، به خط عملیات روانی و شناختی دشمن یاری نرسانند. مسوولان باید بدانند پیام تنها آنچیزی نیست که ارسال می کنند، بلکه آنچیزی که از سوی مخاطب دریافت و فهم میشود نیز مهم است و لزوما آنچه ارسال میشود با آنچه دریافت شده یکی نیست. بی توجهی به فرامتن پاشنه آشیل مسوولان در عصر رسانه است.

5- سکوت جایز نیست؛ رسانه ها و فعالان فرهنگی گرفتار مارپیچ سکوت نشوند. گاهی اکثریت نمایی ما را دچار خطای راهبردی در تعیین استراتژی های رسانه ای می کند.

6- ضدجریان بسازیم؛ اگر ضد جریان نسازیم همواره درگیر جمع کردن حواشی تولید شده علیه خود هستیم. کمی کامل تر و فراتر از رخدادها باشیم.

7- تبیین گر باشیم؛ تبیین گر مطلع و مشرف به موضوع و دارای ادبیات اقناعی و خنثی کننده جریان رسانه ای دشمن باشیم. نقطه زنی موثر در تبیین، دارای اهمیت است.

8- سرگرم نشویم؛ درگیر امور سطحی، غیرموثرو غیرمهم نشویم. گاهی عملیات روانی دشمن با هدف مشغول سازی و حبس انرژی برای امور سطحی است.

9- هم افزا باشیم. اقدامات علیه دشمن اگر هم افزایی رسانه ای را با خود همراه نداشته باشد، به معنای بی اثری رفتار تلقی می شود.

10- درست تشخیص دهیم؛ نظام مسائل جامعه را درست تشخیص دهیم، نظام مسائل جامعه با مسائل جریانی متفاوت است. خطا در این بخش همراهی حداکثری افکار عمومی را با خود به همراه نخواهد داشت.

 14خرداد مقام معظم رهبری در مراسم ارتحال امام (ره) توصیه هایی خطاب به فعالان انقلابی داشتند که برای تحقق آنها نیاز به بازاندیشی در روش های فعلی و کشف و خلق روش های موثرتر با طول موج و فرکانس اثرگذاری بیشتر هستیم. برای توفیق در این عرصه رسانه ها و مسوولان نیازمند ترمیم سرمایه اجتماعی بوده و باید بدانند امروز حرکت از موضع «فعال» به سمت موضع «موفق» کارویژه ای است که غفلت از آن به معنای توقف در حالت خوشبیانه و عقبگرد در حال بدبینانه است.