عاملان اخبار جعلی داستان‌های جعلی و غیرواقعی ایجاد می‌کنند که اغلب توسط شبکه‌ای از ربات‌ها تقویت می‌شود و به‌طور خودکار محتوا را لایک می‌کنند، به ‌اشتراک می‌گذارند یا درباره‌‌ آن نظر می‌دهند.

الگوریتم‌ها در بسترهای مجازیِ رسانه‌های اجتماعی، محتوای پسندیده‌شده را ارتقا می‌دهند و تأثیر آن را بیشتر می‌کنند.

ربات‌ها حتی می‌توانند برای دست‌کاری نظرسنجی‌ها و نظرسنجی‌های آنلاین استفاده شوند. همچنین در حال حاضر، راهنماهای مؤثر و فراوانی برای کسانی که می‌خواهند مجموعه‌ای از ربات‌ها را به‌تنهایی برنامه‌ریزی و کنترل کنند، وجود دارد.

جنگ شناختی، به معنای هدف قرار دادن قوه شناخت عموم مردم و نخبگان جامعه بمنظور تغییرِ هنجارها، ارزش‌ها، باورها، نگرش‌ها و رفتارها از طریق مدیریت ادراک و برداشت است.
این نوع جنگ شکل تکامل یافته‌تر، پیشرفته‌تر، عمیق‌تر و وسیع‌تر جنگ روانی است که مبتنی بر جامعه‌ی شبکه‌ای (با زیرساخت رسانه‌ای نوین) بوده و با مدیریت ادراک و برداشت انجام می‌گیرد.
جنگ شناختی ماهیتی پیچیده و موذیانه دارد که درک آن را مشکل و واکنش را سخت می‌کند و در افکار و جهت‌ها تزلزل ایجاد می‌نماید، زیرا در قالب‌های پیچیده، متنوع و جذاب ارائه می‌شود، قالب‌هایی مانند تحلیل، خبر، فیلم، موسیقی، کاریکاتور، طنز، تمسخر، جوک، شوخی و… و به مرور موجب فرسودگی روانشناختی در مخاطب می‌گردد و ذهن او را تسخیر و مقاومت او را می‌شکند.
در جنگ فیزیکی وقتی یک نفر از ما تیر می‌خورد یعنی یک نفر از ما کم می‌شود، اما در جنگ شناختی وقتی یک نفر از ما تیر می‌خورد و آسیب می‌بیند فقط یک نفر از ما کم نمی‌شود، بلکه یک نفر به دشمن اضافه می‌شود.
ذهن اصلی‌ترین میدان نبرد در این جنگ است و تسخیر ذهن در جنگ شناختی مساوی است با تسخیر سرزمین در جنگ فیزیکی.
رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این رابطه می‌فرمایند: «طرف با نقشه وارد میدان شده، برنامه هم این است که کاری کنند که ملّت ایران عقیده‌اش بشود عقیده‌ی سران انگلیس و آمریکا و امثال اینها… دنبال این است که بر مغزها تسلّط پیدا کند، اگر مغز یک ملّتی را توانستند تصرّف کنند، آن ملّت سرزمین خودش را دودستی به دشمن تقدیم میکند. برای این کار شروع می‌کند محتوای ذهنی برای ذهن فعال جوان درست کردن. این‌همه دروغ، حرف‌های انحرافی و تهمت برای این است.» ۱۴۰۱/۸/۱۱ و ۱۴۰۱/۹/۵

هدف جنگ شناختی چیست؟
مهمترین هدف جنگ شناختی تغییر نگرش در جامعه‌ی کشور هدف، اختلال و خطا در دستگاه محاسبات تصمیم گیران، اثربخش نمودن جنگ اطلاعاتی، ایجاد گسست عاطفی- ادراکی بین توده‌ها و نخبگان با حاکمیت، و جایگزین کردن نفرت و انزجار، و نهایتاً تضعیف و زوال سرمایه ی اجتماعیِ نظام سیاسی و زمینه‌سازی برای فروپاشی است.
اعتبار زدایی، ناامیدسازی جامعه، ناکارآمد نشان دادن حاکمیت، زیر سئوال بردن اعتبار نظام و مشروعیت حاکمیت، القای تضاد بین نظام و ساختار با انقلابی‌گری، تحریف حقایق، ارائه چهره‌ای خشن از جمهوری اسلامی، فریب و سیاه نمایی از مهمترین ابعاد جنگ شناختی هستند.

مهمترین علت به کارگیری جنگ شناختی علیه ایران؟
مخالفت غرب با استقلال خواهی ایران و روند قدرت‌یابی اسلام و ایران، و ناکامی در سایر جنگ‌های پی در پی دو علت اصلی روی آوردن دشمنان به جنگ شناختی است.

بازیگران و عوامل اصلی جنگ شناختی علیه ملت ایران؟
مهاجمان این عرصه متکثر و متراکم بوده و دارای کار ویژه یِ عمل جبهه‌ای اند. مهاجمان اصلی این جنگ محور غربی، عبری، عربی(ضعیف تر) و اندک ایرانیان وابسته و برانداز هستند. آمریکا بازیگر اصلی در جنگ شناختی و ترکیبی علیه ایران است (محوریت جنگ ترکیبی هم جنگ شناختی است).
دولت‌های غربی مخصوصاً انگلستان که یک نمونه آن شبکه بی‌بی‌سی با مخاطبین نسبتاً فراوان و ابزار، امکانات و نیروی انسانی زیاد، رژیم صهیونیستی (یگان ۸۲۰۰) با همه امکانات و حدود ۵۰۰ زن و مرد مسلط به زبان فارسی، مزدوران وطن فروش مانند منافقین، سلطنت طلبان، ملی‌گراها، مارکسیست‌ها، بهائیان و دیگر فراریان ضد انقلاب، بازیگران میدان جنگ شناختی هستند.

حوزه‌های عملیاتی جنگ شناختی
مصادیق و حوزه‌های عملیاتی جنگ شناختی دشمنان، ارکان انقلاب و نظام اسلامی یعنی مردم، مکتب و رهبری هستند، آنان سعی می‌کنند با شیوه‌های مختلف از جمله: تحریف، دروغ، تخریب، تهمت،شایعه، ایجاد اختلاف، القاء ناکارآمدی، شبهه آفرینی، ناچیز شمردن دستاوردها، و بزرگنمایی مشکلات، ارکان مذکور را مورد هجوم قرار داده و به تضعیف و تخریب آنها بپردازند.

آیا مقابله با جنگ شناختی امکان پذیر است؟
پاسخ مثبت است، به یاری خداوند این جنگ هم با هدایت رهبر حکیم و فرزانه انقلاب توسط ملت با شکست مواجه می‌شود، لازمه پیروزی در این میدان سه چیز است:
الف: باور داشتن به جنگ شناختی و اعتقاد به حضور و برنامه‌ریزی دشمن در این زمینه، و ایجاد آمادگی لازم و هم افزایی در میان نخبگان، دستگاه های ذیربط و رسانه‌ها (نقش دانشگاهها و حوزه‌های علمیه میتواند برجسته باشد)
ب: آشناسازی مردم با شگردهای پیچیده دشمن در این مبازره از طریق افزایش اطلاعات عمومی که باعث ایمن سازی افکار عمومی در مقابل این جنگ می‌گردد.
ج: جهاد تبیین و افزایش آگاهی مردم و روشنگری گسترده و مستمر در کنار تلاش مسئولان برای حل مشکلات معیشتی مردم و اجرای عدالت در جامعه و مبارزه بی‌امان با فساد و بی‌عدالتی.

جنگ روانی، مجموعه‌ای از فعالیت‌هاست که با هدف تاثیرگذاری بر باورها، نگرش‌ها و رفتار افراد و گروه‌ها برای دستیابی به اهداف خاص انجام می‌شود. این جنگ، به جای استفاده از زور فیزیکی، از ابزارهای روانی و تبلیغاتی بهره می‌برد. انواع مختلفی از جنگ روانی وجود دارد که هر کدام با هدف و روش‌های خاص خود اجرا می‌شوند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین انواع جنگ روانی می‌پردازیم:

1. جنگ روانی استراتژیک:
هدف: تاثیرگذاری بر افکار عمومی یک ملت یا یک منطقه در درازمدت و ایجاد تغییرات بنیادین در ساختار سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی.
روش‌ها: استفاده از رسانه‌های جمعی، آموزش، فرهنگ، و دین برای تغییر هویت ملی، ارزش‌ها و باورهای مردم.

2. جنگ روانی عملیاتی:
هدف: تاثیرگذاری بر تصمیم‌گیری‌های کوتاه‌مدت دشمن یا متحدان بالقوه در یک بحران یا درگیری خاص.
روش‌ها: انتشار اطلاعات گمراه‌کننده، شایعات، و تهدیدات برای ایجاد تردید، ترس و بی‌اعتمادی در بین دشمن.

3. جنگ روانی تاکتیکی:
هدف: تاثیرگذاری بر نیروهای نظامی دشمن در میدان جنگ برای کاهش روحیه جنگندگی، ایجاد اختلافات داخلی و تسریع در تسلیم شدن.
روش‌ها: استفاده از بلندگوها، پخش اعلامیه، و عملیات روانی فرد به فرد برای ایجاد وحشت و ناامیدی در بین دشمن.

4. جنگ روانی اطلاعاتی:
هدف: کنترل جریان اطلاعات و ایجاد تصویری نادرست از واقعیت برای فریب دادن دشمن.
روش‌ها: انتشار اخبار جعلی، سانسور اطلاعات، و ایجاد شایعات برای گمراه کردن دشمن.

5. جنگ روانی سایبری:
هدف: نفوذ به سیستم‌های رایانه‌ای، سرقت اطلاعات، و ایجاد اختلال در زیرساخت‌های حیاتی دشمن.
روش‌ها: حملات سایبری، انتشار ویروس‌ها، و مهندسی اجتماعی برای دسترسی به اطلاعات محرمانه.

6. جنگ روانی فرهنگی:
هدف: تضعیف هویت فرهنگی یک ملت و جایگزینی آن با فرهنگ غالب.
روش‌ها: ترویج سبک زندگی، ارزش‌ها و باورهای بیگانه، سرکوب فرهنگ بومی و ایجاد شکاف نسلی.

7. جنگ روانی اقتصادی:
هدف: تضعیف اقتصاد یک کشور و ایجاد وابستگی اقتصادی به دشمن.
روش‌ها: تحریم‌های اقتصادی، جنگ ارزی، و دستکاری در بازارهای مالی.

شبکه های اجتماعی به طور فزاینده ای به سلاحی قدرتمند در جنگ رسانه ای تبدیل شده اند. این امر به دلایل متعددی اتفاق افتاده است:

1. دسترسی گسترده و سرعت انتشار: شبکه های اجتماعی به میلیاردها نفر در سراسر جهان دسترسی دارند و اطلاعات در آنها با سرعت نور منتشر می شود. این امر به افراد و گروه ها اجازه می دهد تا پیام های خود را به سرعت و به طور گسترده به مخاطبان هدف برسانند.

2. نفوذ در افکار عمومی: شبکه های اجتماعی می توانند به راحتی افکار عمومی را شکل دهند و بر باورها و نگرش ها تاثیر بگذارند. الگوریتم های این پلتفرم ها به گونه ای طراحی شده اند که محتوا را بر اساس علایق کاربران فیلتر می کنند، که می تواند منجر به ایجاد “حباب های فیلتر” شود و افراد فقط با اطلاعاتی مواجه شوند که با دیدگاه های آنها همسو است.

3. انتشار اطلاعات نادرست و تبلیغات هدفمند: شبکه های اجتماعی می توانند به راحتی برای انتشار اطلاعات نادرست، شایعات و تبلیغات هدفمند استفاده شوند. این امر می تواند به طور قابل توجهی بر افکار عمومی تاثیر بگذارد و به تشدید تنش ها و اختلافات در جامعه منجر شود.

4. جنگ اطلاعاتی و عملیات نفوذ: شبکه های اجتماعی به عنوان ابزاری برای جنگ اطلاعاتی و عملیات نفوذ توسط دولت ها، گروه های تروریستی و سایر بازیگران بدخواه مورد استفاده قرار می گیرند. آنها می توانند از حساب های جعلی، ربات ها و سایر تکنیک ها برای انتشار اطلاعات نادرست، ایجاد تفرقه و تضعیف اعتماد به نهادهای مختلف استفاده کنند.

5. تحریک احساسات و قطبی شدن: شبکه های اجتماعی می توانند به راحتی احساسات کاربران را تحریک کنند و به قطبی شدن جامعه منجر شوند. این امر می تواند به تشدید تنش ها و درگیری ها در جامعه منجر شود و به طور قابل توجهی ثبات اجتماعی را به خطر بیندازد.

6. تهدید به حریم خصوصی و امنیت: شبکه های اجتماعی می توانند به عنوان ابزاری برای جمع آوری اطلاعات شخصی کاربران مورد استفاده قرار گیرند. این اطلاعات می تواند برای اهداف مختلفی مانند جاسوسی، تبلیغات هدفمند و دستکاری افکار عمومی مورد استفاده قرار گیرد.

در نتیجه شبکه‌های اجتماعی به طور فزاینده ای به سلاحی قدرتمند در جنگ رسانه ای تبدیل شده اند. این پلتفرم ها می توانند برای انتشار اطلاعات نادرست، تحریک احساسات، قطبی شدن جامعه و تضعیف اعتماد به نهادهای مختلف مورد استفاده قرار گیرند. بنابراین ضروری است که کاربران و دولت ها آگاهی خود را در مورد این تهدیدات افزایش داده و اقدامات لازم را برای مقابله با آنها انجام دهند.

گاهی اشتراک‌گذاری برخی مقاله‌های علمی باعث می‌شود فالورها و دوستان فرد در شبکه‌های اجتماعی تصور کنند وی دانشی در آن زمینه دارد یا مطلب را مطالعه کرده و حالا به اشتراک گذاشته است.

نتایج بررسی انجام شده نشان می دهد، تنها 51 درصد افرادی که مطلبی را به اشتراک می‌گذارند، خودشان آن را خوانده‌اند.

 26 درصد معمولا تنها بخشی از محتوای به اشتراک گذاشته شده را مطالعه کرده و در کمال تاسف 22 درصد نیز تنها تیتر و چند سطر از آن مطلب را عموما مطالعه می‌کنند ولی ترجیح می‌دهند محتوایی را که خودشان آن را به صورت کامل نخواند‌ند با دیگران به اشتراک بگذارند.

رویکرد میان‌رشته‌ای به دفاع شناختی را می‌توان در تلفیق اصول روان‌شناسی شناختی با تدابیر امنیت سایبری مشاهده کرد.

برای نمونه، به‌کارگیری چارچوب چرخه OODA (مشاهده، جهت‌گیری، تصمیم‌گیری، اقدام) در راهبردهای دفاع سایبری، امکان واکنشی پویاتر و مؤثرتر به تهدیدات شناختی را فراهم می‌آورد.