«طعم شیرین عدالت»؛ به بهانه فیلم مصلحت

 مدت ها بود ندیده بودم تماشاگران یک فیلم در سینما بعد از اتمام فیلم کف بزنند آن هم همگی و خودجوش. فیلم که تمام شد می توانستم احساس رضایت را در صورت و رفتار تماشاگران ببینم.

فیلم سینمایی مصلحت روایتگر تقابل دو مفهوم مهم مصلحت و عدالت است. این تقابل را در دو پرده نشان می دهد؛ پرده اول رعایت عدالت و مجازات فرزند یکی از آیت الله های معروف است که دادستان کل کشور به بهانه حفظ آبروی آن آیت الله و دین و …، مصلحت اندیشی نکرده و عدالت را اجرا می کند. در پرده دوم، این بار نوبت خود دادستان، آیت الله مشکاتیان است. پسرش دانشجوی تندروی انقلابی ست که در درگیری هواداران بنی صدر و بهشتی در دفاع از جریان انقلاب، جلوی دانشگاه مرتکب قتل می شود. حال، مشکاتیان میان مصلحت (بستن پرونده قتل بخاطر حفظ نظام و انقلاب) و رعایت عدالت (مجازات فرزندش) در چالش است که نهایتا جانب عدالت را می گیرد.

بنظر می رسد ما در شرایطی هستیم که ادراک عدالت بیش از خود عدالت می تواند مؤثر باشد بدین معنا که مردم باید احساس کنند در کشور عدالت هست و یا حداقل، برای بسط آن تلاش می شود. سینما یکی از بهترین ابزار برای سوق دادن ادراک مردم نسبت به عدالت است. فیلم مصلحت به خوبی از عهده این کار بر می آید. تماشاگر بعد از دیدن این فیلم احساس غرور می کند بخاطر زیستن در لوای حکومتی که عدالت خط قرمز آن است.

دوگانه عدالت مصلحت یک دوگانه جدی ست البته اگر بیش از حد در آن غرق شویم. اما اگر اینگونه بنگریم که اساسا رعایت مصلحت درون عدالت نهفته است، یکبار برای همیشه دوگانه را حل کرده ایم. «خیر جمعی» آن چیزی ست که عدالت اجتماعی برایش تلاش می کند و مصلحت هم چیزی جز ، حفظ آن خیر نیست.

آثار زیر می تواند برای فهم دقیق تر دوگانه عدالت و مصلحت به ما کمک کند؛

• کتاب فقه و مصلحت نوشته ابوالقاسم علیدوست
• کتاب مناقشه حق و مصلحت نوشته عماد افروغ
• کتاب مصلحت در فقه سیاسی شیعه نوشته سجاد ایزدهی
• کتاب حق و مصلحت نوشته محمد راسخ

سینمای سیاسی ایران در قبال فیلم هایی که حرف ایجابی دارند باید انعطاف بیشتری داشته باشد نه اینکه اجازه انتشار به آن ها ندهد. فیلم مصلحت در موضوع عدالت است اما بجای اینکه نابرابری ها و ظلم ها را به تصویر بکشد، حرف ایجابی می زند و عدالت را یک قدم به جلو می برد. عموم فیلم های عدالت اجتماعی، دچار سیاه نمایی می شوند اما مصلحت اینگونه نیست.

فیلم مصلحت را اگر بخواهم در دو کلمه وصف کنم آن، «طعم شیرین عدالت» است که بعد از دیدن فیلم، آن را حس می کنید.